Gram Panchayat: Role, Duties of Sarpanch and Types of Government Grants :: ગ્રામ પંચાયત: સરપંચના કાર્ય, જવાબદારીઓ અને સરકાર તરફથી મળતી ગ્રાન્ટ્સ
🌾 Gram Panchayat: Role, Duties of Sarpanch and Types of Government Grants
ગ્રામ પંચાયત: સરપંચના કાર્ય, જવાબદારીઓ અને સરકાર તરફથી મળતી ગ્રાન્ટ્સ
🧑⚖️ Who is a Sarpanch? | સરપંચ કોણ છે?
The Sarpanch is the democratically elected head of a Gram Panchayat — the lowest tier of the Panchayati Raj System in India. The Sarpanch acts as the spokesperson, administrator, and facilitator of village-level governance.
સરપંચ એ ભારતની પંચાયતી રાજ વ્યવસ્થામાં ગ્રામ પંચાયતનો ચૂંટાયેલો વડો હોદેદાર છે. સરપંચ ગામના નાગરિકોની સમસ્યાઓ ઉકેલવા, વિકાસકાર્ય કરાવવા અને શાંતિ જાળવવા માટે જવાબદાર હોય છે.
📝 Detailed Responsibilities of a Sarpanch | સરપંચની વિગતવાર જવાબદારીઓ
1. 📋 Administrative Duties | પ્રશાસનિક જવાબદારીઓ
- Conduct regular Gram Sabha and Panchayat meetings
નિયમિત ગ્રામસભા અને પંચાયતની બેઠકો બોલાવવી - Maintain Panchayat records like birth-death registers, ration lists, and property records
જન્મ-મૃત્યુનો હિસાબ, રાશન કાર્ડ યાદી, મિલકતનો હિસાબ રાખવો - Liaison between citizens and government departments
ગ્રામજનો અને શાસન વચ્ચે પૂલનું કામ કરવું
2. 🛠️ Developmental Duties | વિકાસમુલક જવાબદારીઓ
- Monitoring village infrastructure: Roads, sanitation, drainage, water supply, etc.
ગામના રસ્તા, ગટર, પાણી પુરવઠો, લાઇટ વગેરે સુવિધાની દેખરેખ - Executing government schemes at village level
ગ્રામ સ્તરે સરકારની યોજનાઓ અમલમાં મૂકવી - Identifying needs of the community (Anganwadi, school, health centre, etc.)
ગ્રામજનોની જરૂરિયાતો ઓળખવી અને તે માટે કામગીરી કરવી
3. 💸 Financial Duties | નાણાકીય જવાબદારીઓ
- Preparation of annual and five-year plans for village development
ગામના વિકાસ માટે વાર્ષિક અને પાંચ વર્ષના આયોજન બનાવવું - Utilization of government grants transparently
સરકાર તરફથી મળેલી ગ્રાન્ટનો પારદર્શી રીતે ઉપયોગ કરવો - Maintain Panchayat fund accounts and submit utilization certificates
પંચાયતના એકાઉન્ટ અને ખર્ચના સર્ટિફિકેટ રાજ્ય સરકારને આપવું
4. ⚖️ Judicial/Dispute Resolution | ન્યાયિક / ઝઘડાઓનો ઉકેલ
- Resolve small disputes within the village
નાનાં-મોટાં ગામલોકોના ઝઘડાઓ ઉકેલવા - Prevent illegal activities like encroachments or misuse of land
ગેરકાયદે કબજા અથવા જમીનના દુરુપયોગ સામે પગલાં લેવી 
💰 Types of Government Grants to Gram Panchayat | ગ્રામ પંચાયતોને મળતી સરકારી ગ્રાન્ટ્સ
ગ્રામ પંચાયતોને કેન્દ્ર તથા રાજ્ય સરકાર દ્વારા વિકાસ અને સેવાઓ માટે નીચે મુજબની ગ્રાન્ટ મળે છે:
| Grant Name | Purpose | Amount / Remarks |
|---|---|---|
| 15th Finance Commission Grant | Water supply, sanitation, and infrastructure | ₹2–₹5 lakh/year per Panchayat |
| MGNREGA (મહાત્મા ગાંધી નrega) | Employment through public works | Based on job cards and demand |
| Swachh Bharat Mission (SBM) | Construction of toilets, sanitation awareness | ₹12,000 per toilet + awareness fund |
| PM Awas Yojana (PMAY-G) | Housing support for poor families | ₹1.2 lakh for rural houses |
| National Health Mission (NHM) | Village Health Sanitation & Nutrition Committees | Fund based on population & needs |
| State-specific schemes (e.g. Gujarat Vikas Mission) | Road, School, Drainage, Borewell, LED Lights | Varies based on approved projects |
📍 Other funding sources:
- Own Revenue (મકાનકર, બજાર ટેક્સ, કિરાયે આવક)
- CSR Funds (નજીકની કંપનીઓ દ્વારા દેવાયેલા અનુદાન)
- Donations or Community Participation
📊 Utilization and Monitoring | ઉપયોગ અને દેખરેખ:
- All funds must be used as per Gram Sabha approval.
તમામ ખર્ચ ગ્રામસભાની મંજૂરી પછી જ થઈ શકે. - Monitoring through eGramSwaraj portal ensures accountability.
eGramSwaraj પોર્ટલ પર ખર્ચ અને યોજના દેખરેખ રાખવામાં આવે છે. - Audits are conducted annually by state agencies.
દર વર્ષે રાજ્ય કક્ષાએ ઓડિટ થાય છે.
✅ Conclusion | નિષ્કર્ષ
The Sarpanch is the key figure in transforming rural India. With administrative powers, direct public contact, and access to development funds, the Sarpanch ensures that “self-rule” (સ્વરાજ) becomes a ground reality in every village.
સરપંચ ગ્રામ વિકાસનો કાળજી લેનારો ધારક છે. યોગ્ય નેતૃત્વ અને ગ્રાન્ટના સદુપયોગ દ્વારા દરેક ગામ સ્વચ્છ, સ્વસ્થ અને સ્વાવલંબી બની શકે છે.
📌 ખાસ નોંધ:
તમારા ગામની પંચાયતની વિત તિથિ, મંજૂર યોજના, ગ્રાન્ટ વિગતો માટે 📎 eGramSwaraj.gov.in પોર્ટલ જોઈ શકો છો.
बिलकुल! नीचे दिया गया है एक विस्तृत हिंदी आर्टिकल —
🏡 Gram Panchayat Grant and Schemes 2025 – पूरी जानकारी हिंदी में
📌 क्या है ग्राम पंचायत?
ग्राम पंचायत गाँव स्तर की सबसे छोटी सरकार होती है जो ग्राम विकास, मूलभूत सुविधाओं, रोजगार, जल आपूर्ति, सफाई, शिक्षा आदि के कामों को अंजाम देती है।
💰 2025 में ग्राम पंचायत को मिलने वाली मुख्य ग्रांट्स और योजनाएं
✅ 1. 15वां वित्त आयोग (15th Finance Commission Grant)
- अवधि: 2020 से 2026 तक
- 2025 का बजट: ₹60,000 करोड़+
- प्रकार:
- Basic Grant – सामान्य पंचायत कार्यों हेतु
- Tied Grant – पेयजल, स्वच्छता और अपशिष्ट प्रबंधन
- शर्तें:
- ग्राम सभा बैठक होनी चाहिए
- लेखा परीक्षण (Audit) अनिवार्य
- eGramSwaraj पोर्टल पर डेटा अपडेट
✅ 2. महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार गारंटी योजना (MGNREGA)
- उद्देश्य: हर परिवार को 100 दिन का रोजगार
- 2025 में काम:
- सड़क, तालाब, नाला निर्माण
- पौधारोपण
- शेड निर्माण
- भुगतान: श्रमिकों को सीधा बैंक खाते में
✅ 3. प्रधानमंत्री आवास योजना – ग्रामीण (PMAY-G)
- लक्ष्य: हर गरीब को पक्का घर
- 2025 टारगेट: 1 करोड़ से अधिक नए घर
- सहायता राशि: ₹1.20 लाख (गांव के लिए)
- ग्राम पंचायत की भूमिका:
- लाभार्थी चयन
- निगरानी और रिपोर्टिंग
- कार्य प्रगति अद्यतन
✅ 4. जल जीवन मिशन (Jal Jeevan Mission)
- उद्देश्य: हर घर में नल से जल
- 2025 लक्ष्य: 100% ग्रामीण घरों में जल कनेक्शन
- ग्राम पंचायत कार्य:
- पानी समिति निर्माण
- योजना का क्रियान्वयन और रखरखाव
✅ 5. स्वच्छ भारत मिशन – ग्रामीण (SBM-G)
- उद्देश्य: खुले में शौच मुक्त गाँव
- प्रोत्साहन राशि: ₹12,000 प्रति पात्र परिवार
- ग्राम पंचायत कार्य:
- शौचालय निर्माण
- गाँव की साफ-सफाई
- कचरा प्रबंधन यूनिट
🛠️ अन्य उपयोगी योजनाएं 2025 में
| योजना का नाम | उद्देश्य | पंचायत की भूमिका |
|---|---|---|
| Panchayat Digitalization | ग्राम पंचायत का डिजिटलीकरण | CSC केंद्र, पोर्टल अपडेट |
| Solar Village Plan | सोलर स्ट्रीट लाइट्स | लाइट प्लानिंग और इंस्टॉलेशन |
| SHG Women Support | महिलाओं के लिए आजीविका | स्वयं सहायता समूहों को सहायता |
| e-Gram Swaraj Yojana | वित्तीय पारदर्शिता | कार्य रिपोर्ट और डेटा एंट्री |
📋 ग्रांट का उपयोग किन कार्यों में होता है?
- गाँव की सड़क और नाली निर्माण
- प्राथमिक स्कूलों में सुविधाएं
- पक्के रास्ते, गली लाइट
- सार्वजनिक स्वास्थ्य कार्यक्रम
- पेयजल और स्वच्छता प्रबंधन
📌 जुनी पंचायत (पुरानी पंचायत) के लिए निर्देश
- ✅ ग्राम सभा अनिवार्य
- ✅ सामाजिक ऑडिट कराना
- ✅ e-Gram Swaraj पर जानकारी अपडेट
- ✅ विकास योजना बनाकर भेजना
🌐 महत्वपूर्ण सरकारी पोर्टल्स
- 🔗 egramswaraj.gov.in – पंचायत रिपोर्ट
- 🔗 nrega.nic.in – रोजगार जानकारी
- 🔗 pmayg.nic.in – ग्रामीण आवास योजना
- 🔗 jaljeevanmission.gov.in – जल जीवन मिशन
✅ निष्कर्ष
2025 में केंद्र सरकार और राज्य सरकारों द्वारा ग्राम पंचायतों को अनेक प्रकार की आर्थिक सहायता, योजनाएं और तकनीकी समर्थन प्रदान किया जा रहा है। यदि ग्राम पंचायत समय पर रिपोर्ट देती है और योजनाओं का ईमानदारी से पालन करती है, तो गाँव का सर्वांगीण विकास संभव है।
.jpeg)
ટિપ્પણીઓ
ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો